انگلیسی
آینده‌پژوهی مسکن، در زمرهٔ اساسی‌ترین و حساس‌تـرین بخـش هـا در برنامـه ریـزی توسـعهٔ اقتصـادی و اجتمـاعی اسـت. شکل گیری مسکن تاب عوام و شرایط فرهنگی، اقلیمی، اقتصادی –معیشتی و تکنیک ساخت جامعـهٔ اسـتفاده کننـده است.
پاژ نیوز | طبق اعلام سازمان مل متحد تا سال ۲۰۵۰، حدود شش میلیارد نفر از جمعیت نـه میلیـارد نفـری پـیش بینـی شـدهٔ جهان، در شهرها زندگی خواهند کرد. شهرنشـینی بازتـابی از فعالیـت هـای انسـانی، اکولوژیکی و جمعیتشناختی است که چالشهای متعددی را نیز به‌دنبال دارد که فقر شـهری، گسـترهٔ عظـیم بافـت هـای ناکارآمـد شـهری، اسـکان غیررسمی و تـأمین مسـکن مناسـ از مهم‌تـرین ایـن چـالش هاسـت.
از آنجایی که مسکن به‌عنوان یکی از ملزومات زندگی خـانوارهـا و افـراد اسـت نبودِ استطاعت لازم قدرت تأمین و تقاضای مؤثر مسکن از آنها سلب می‌شود و به حاشیه رانده مـی شـوند، فقر در آنها ریشـه مـی دوانـد و روز بـه روز در مـنجلاب فرو مـی رونـد.
بـی مسـکنی و فقـدان آن، عامـل بسـیاری از بزهکاری‌هاست. در بررسیهایی که از سوی سازمان بی‌مسکنی اروپا انجام شده است، یکی از مهـم‌تـرین دلایلـی کـه افراد در معرض آسیب قرار میگیرند، «نداشتن مسکن» است. همانطور که بیان شد، مسکن یکی از ضروریترین نیازهای انسـان بعـد از خـوراک و پوشـاک اسـت که تأثیر زیادی بر سلامت و رفاه انسانی دارد وبرای حفظ و بقای فرد و جامعه اهمیت زیادی دارد. هم اکنون مسکن، عامل اصلی جامعه‌پذیری افراد نسـبت به جهان و کالایی عمده و تعیین کننده در سازمان اجتماعی فضاست کـه در شکل گیری هویت فردی، روابط اجتماعی و اهدا جمعی افراد نقـش بسـیار تعیـین کننـده ای دارد.
تأمین مسکن مناسب بسته به شرایط بازار مسکن، وضعیت اقتصاد کلان، تحولات جمعیتی، میزان نیاز بـه مسـکن، روندهای اجتماعی و سیاسی، رویکرد حاکم بر دولتها و ظرفیت درونی آنهـا متفـاوت اسـت. دغدغه‌های مربوط‌به تأمین مسکن از دو عامل نشأت می‌گیـرد: اول، آنکـه خریـد مسـکن بـزرگتـرین معامله‌ای است که همهٔ مردم در طول عمر خود انجام می‌دهند. به‌گونه‌ای که خانواده‌های متوسط حدودیک چهـارم از درآمد و اقشار فقیر یا در آستانهٔ فقر پنجاه درصد و حتی بیشتر درآمد خود را به امر مسکن اختصـاص داده‌انـد.
دوم، آنکـه براسـاس تجربـه، رشـد غیرمعمـول قیمـت و اجاره‌بهای مسکن به‌ویژه در شهرهای بزرگ و توجه نکردن به این مشـکل گـره‌هـای عدیـده‌ای را در ابعـاد فرهنگـی، اجتماعی، اقتصـادی و حتی سیاسـی بـه دنبـال خواهـد داشـت؛ بـرای مثال، در استطاعت بودن مسکن از نظر مالیه برای موجر و ه برای مستأجر مهم است؛ زیرا مالکان مساکن خـود را بـه قصـد سود بیشتر اجاره می‌دهند و در عوض، مستأجران به سبد هزینهٔ خود توجه دارند و همیشه در پی مساکنی هسـتند کـه با سبد هزینهٔ آنها سازگاری داشته باشد؛ بنابراین هـر تغییر کوچـک در قیمـت مسـکن و اجاره‌بها، آثار مخرب و جبران‌ناپذیری بر زندگی فرد دارد.
در مجموع مسکن، اسـاس فعالیت‌های بیولوژیکی ،اجتماعی ،اقتصادی و فرهنگی را تشکیل میدهد و از آنها پشتیبانی میکند کـه نقشـی فراتـر از سرپناه دارد.
مسکن مناسب ،سلامت جسمی و روحی را بهبود می‌بخشد، پیشرفت تحصیلی را افزایش میدهد، پایه و اساس تعامل اجتماعی است، امنیت درآمد را افزایش میدهد، به ثبـات و تحرک نیروی کار کمک میکند، یکپارچگی را میان گروه‌های مهاجر تسهیل می‌بخشد و توسعه و سـرمایهٔ اجتمـاعی را در جامعه افزایش میدهد.
در دهه‌های اخیر، شهرهای کشور شاهد تمرکز روزافزون جمعیت بوده‌اند؛ ولی ضعف مدیریت اقتصادی، نداشـتن برنامه‌ریزی جامع مسکن و نارسایی در زیرساختهای اقتصادی دولت موجب شد که مشکل کمبـود مسـکن و تـأمین مسکن مناسب بروز کند.
سیاست‌ها و برنامه‌های مختلف دولت نیز نتیجه‌ای نداشـته؛ از ایـن رو، بخـش خصوصـی و مردمی متصدی اصلی تأمین نیازهای مسکن جامعه شد. از طرفی، بخش خصوصی نیز همـواره بـه اقتضـای محوریـت سود در تعاملات بازار سرمایه، در بخشهایی وارد می‌شود که احتمال وقوع سود متناسب با فعالیت و سـرمایه‌گـذاری انجام پذیرفته و با ریسک کم امکانپذیر باشد.
بر این اساس، ساخت‌وسـازهـای بخـش خصوصـی فاصـلهٔ زیـادی بـا نیازهای متقاضیان مسکن دارند؛ همچنین مسئلهٔ بورس‌بازی زمین، موجب شده است کـه بخـش زیـادی از سـرمایه‌هـا به‌سمت زمین جلب شود و درنهایت جمع زیادی از شهروندان از داشتن سرپناه محروم بماننـد. در پـی ایـن رویکـرد، بدون نظارت و برنامه در ساخت‌وسازها و تغییرات فضایی، گسترش فیزیکی بی‌قوارهٔ شهرها اتفاق می‌افتد؛ در حالی کـه اگر توسعهٔ مسکن با برنامه و نظارت و در راستای پاسخگویی به تقاضای مسکن باشد، با توسعهٔ درونی شهر از طریـق پرکردن بافت موجود شهر، افـزایش متعـادل تـراکم، نوسـازی و بازسـازی منـاطق متروکـه و فرسـوده و احیـا و تغییـر کاربریهای قدیمی موجود، تا حد زیادی بر کاستی‌های بخش مسکن شهر غلبه مـی‌کنـد و توسـعهٔ شـهر را بـه سـمت پایداری سوق میدهد.
نویسنده: مسعود صقایی‌پور
