مسئول بسیج جامعه کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به عملکرد چغندر علوفه‌ای در تامین نهادهای دامی از افزایش سطح زیر کشت رقم هیبرید تا ۲۰۰ هکتار در خراسان رضوی خبر داد.

پاژ نیوز | نوسان قیمت‌ گوشت از آن مواردی است که همیشه مورد توجه اقشار مختلف جامعه بوده و تامین آن یک دغدغه ملی است. لیکن در چند سال گذشته نه‌تنها شاهد ثبات قیمت گوشت نبودیم؛ بلکه شاهد رشد روزافزون آن بودیم. تا حدی که در چند ماه اخیر قیمت یک کیلو ران گوسفند از ۱۹۵ هزار تومان به ۲۷۰ هزار تومان و فراتر از آن  رسیده و حتی گوشت گوساله نیز رشد قابل توجهی داشته است.

متهم اول این عدم ثبات، ناتوانی در تامین پایدار نهاده‌های دامی عنوان می‌شود. عدم تولید پایدار و تقاضای پیوسته و بالای گوشت باعث شده بازار جذابی برای دلالان و حتی مافیا در تلاش برای تامین نهاده‌ها و کنترل بازار گوشت شکل گیرد.

احمد گل‌محمدی رئیس سازمان بسیج جامعه کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به اینکه نهادهای دامی رکن ثبات‌بخش در سرمایه‌گذاری و صنعت گوشت کشور است، اظهار کرد: یکی از اهداف بنیاد تعاون بسیج ارتقای بهره‌وری دامپروری است. در این زنجیره تامین علوفه دامداران در کشور چالش اصلی و اولویت اول است. در نتیجه با کار پژوهشی به این نتیجه رسیدیم که افزایش سطح زیر کشت چغندر علوفه‌ای به‌خصوص با قابلیت کاشت بهاره و پاییزه می‌تواند تحول خوبی ایجاد کند.

گل‌محمدی ادامه داد: خراسان رضوی از استان‌هایی است که پتانسیل خیلی خوبی برای کشت این محصول دارد و البته تا حد زیادی با ورود محصولات دیگر این کشت مغفول مانده بود؛ درحالی‌که عملکرد آن می‌تواند بسیاری از مشکلات را برطرف کند.

کاهش قیمت گوشت با نگاه علمی به ظرفیت تولید نهاده دامی کشور

گل محمدی در پاسخ به اینکه چرا چغندر علوفه‌ای می‌تواند راهگشا باشد و تفاوت چغندر با چغندر علوفه‌ای چیست، گفت: کشت علوفه‌ای مزیت‌های ویژه‌ای دارد. نخستین خاصیت این محصول کم آب‌خواهی نسبت به ذرت علوفه‌ای، جو و دیگر محصولات خوراک دام است. از سمت دیگر این محصول مقاومت خوبی برای کاشت در زمین‌های خشک و شور دارد. از همه اینها مهم‌تر پتانسیل و عملکرد چشمگیر چغندر علوفه‌ای است که تا بالای ۱۰۰ تن در هکتار غده و حدوداً ۳۰ تا ۴۰ تن برگ در هکتار محصول تولید می‌شود.

گل محمدی درباره مقدار قند چغندر علوفه‌ای بیان کرد: ارقام چغندر علوفه‌ای عمدتاً درصد قندشان  زیر ۱۰ است. یعنی از حدود ۵ شروع می‌شود تا  حداکثر ۱۰ که در محصول بذر ایرانی کارا ثبت شده. ارقام هیبرید عمدتا زیر ۱۰ و حدود ۹ هستند.

رئیس سازمان بسیج جامعه کشاورزی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: در منطقه سرخس کشت چغندر داریم که در چند سال اخیر عملکرد ۲۵ تا ۴۰ تن  را در هر هکتار داشتیم که این عملکرد اصلاً منطقی نیست. درصورتی‌که چغندر علوفه‌ای با همین رقم ایرانی حداقل حدود ۸۰ تن در هکتار و با ارقام هیبرید و فعالیت در سطح کشاورز نمونه، تناژ ۱۰۰ تن یا حتی بیشتر خواهیم داشت. عدد ۸۰ تن نیز سطح قابل ملاحظه‌ای و دو برابر محصول چغندر قند است.

گل محمدی با اشاره به اینکه مراحل زراعی چغندر علوفه‌ای با چغندر قند تفاوتی ندارد و این باعث می‌شود که کشاورزان به ویژه دامدار/کشاورزان بتواند از این ظرفیت بهتر استفاده کنند به تصریح برنامه‌های حمایتی ویژه برای کشت این محصول پرداخت و گفت: کشاورزانی که به کشت چغندر علوفه‌ای بپردازند، پس از تایید کارشناس و بازدید از مزرعه مبالغی را به‌عنوان تامین نهاده در ۲ یا ۳ مرحله دریافت خواهند کرد. درعین‌حال در بحث تامین کود و سموم نیز کمک مالی حمایت در نظر گرفته شده است.

حمایت ویژه از کشاورزان علاقمند به کاشت چغندر علوفه‌ای

گل محمدی در پاسخ به نحوه استفاده و امکانات احتمالی برای مصرف این خوارک گفت: برای استفاده این محصول توسط دام نیاز به خُرد کن است که از این جهت نیز برنامه‌ریزی شده دو مدل دستگاه در اختیار کشاورزان قرار گیرد. مدل اول که با برق شهر هم کار می‌کند تا ۳ تن در ساعت عملکرد دارد و مدل دوم که عملا به تراکتور متصل می‌شود تا ۱۰ تن در ساعت خرد کردن محصول را انجام می‌دهد.

وی ادامه داد: به عبارتی هم شرایط خرید محصول از کشاورز وجود دارد و هم خردکن در اختیار آنها قرار می‌گیرد تا کشاورز و دامدار دغدغه مصرف و فروش نداشته باشند. برنامه گسترده برای حمایت از افزایش سطح زیر کشت طرح‌ریزی‌ شده به همین دلیل دستگاه مدل دوم طراحی شده تا پاسخ مناسبی برای تناژ بالا باشد. همه این امور با کمک مشاوره و راهنمایی مستمر از آغاز کار تا فروش در اختیار کشاورزان خواهد بود تا بتوانند بهترین تصمیم را بگیرند. درعین‌حال که دستگاه خُرد کن مدل دوم خود به‌تنهایی می‌تواند موجب اشتغال‌زایی شود و حتی برای متقاضیان این رویکرد یک سری مزایا و کمک‌های بلاعوض در نظر گرفتیم.

رئیس سازمان بسیج جامعه کشاورزی خراسان رضوی گفت: حتی ما به‌نحوی برنامه ریزی کردیم که هنگام تحقق تناژهای بزرگ اتحادیه‌های مختلف پای کار می‌آیند و محصول فروخته خواهد شد. در حقیقت برنامه ما به‌نحوی تدوین شده تا بتوانیم با قدرت تمام مافیای و دلالان این مسیر اقتصادی را از دور خارج کنیم و نیاز خوراک دام کشور به‌طور مستمر و بدون مشکل انجام شود.

گل محمدی در پاسخ به چالش‌های کشاورزان در تامین بذر چغندر علوفه‌ای و کیفیت ارقام گفت: کشت چغندر علوفه‌ای به صورت بومی هم در برخی مناطق انجام می‌شود و در استان خراسان رضوی بالای ۳۰۰ هکتار سطح زیر کشت چغندر علوفه داریم. منتهی بذرهای آن از بذرهای بومی و محلی است که تناژهای قابل توجهی ندارد.

گل محمدی تصریح کرد: هم اکنون زمین‌های تحت پوشش بنیاد تعاون بسیج ۱۲ هکتار است. پیش‌بینی می‌کنیم در سال زراعی جدید در کشت بهاره به  حدود ۲۰۰ هکتار فقط تحت حمایت بذر هیبرید سطح کشت گسترش پیدا کند.

این مسئول در پاسخ به ارزیابی ریسک تغییر کشت توسط کشاورزان برای کاشت چغندر علوفه‌ای گفت: شرایط ما برای یک کشت معمول و رایج  همراه با مشاور آسان طراحی شده است. برآورد ما برای یک کشاورز نمونه برداشت‌ بالای ۱۵۰ تن آن‌هم فقط غده است. در سال زراعی گذشته در یکی از استان‌ها ۲۰۰ تن غده و ۹۰ تن برگ برداشت شد.

مسئول بسیج جامعه کشاورزی خراسان رضوی درباره گستره خدمات حمایتی به کشاورزان و دامداران اظهار کرد: البته تنوع فعالیت‌های حمایتی ما بیشتر است. درعین‌حال به دامداران نیز خدمات خاصی همچون دامپزشکی را در قالب گروه‌های جهادی دام‌پزشکی داریم که خدماتی همچون مثل ویزیت، واکسیناسیون، درمان، سم پاشی، جایگاه‌های دام را به‌صورت رایگان مخصوصا در مناطق صعب العبور و محروم انجام می‌دهند.

دکتر شبانی کارشناس و پژوهشگر تولیدات دامی در پاسخ به اهمیت نهاده در زنجیره تولید گوشت اظهار کرد: تداوم هر برنامه تولیدی مستلزم این است که سرمایه‌گذار بداند از لحاظ اقتصادی شرایط امروز با فردا خیلی تفاوت ندارد. اگر چنین ثباتی نباشد، تداوم فعالیت اقتصادی با خطر مواجه می‌شود. در مورد دامداری این ثبات یک عامل کلیدی و بسیار مهم است.

شبانی ادامه داد: با افزایش قیمت روزانه و کاهش قدرت تامین هزینه‌ها خودبه‌خود شرایط حذف از مسیر اقتصادی شکل می‌گیرد، حتی قبل از اینکه فرد بخواهد تصمیم خاصی برای ادامه فعالیت بگیرد از دور خارج می‌شود.

این متخصص تغذیه دام و طیور تصریح کرد: شما دامی را با صرف هزینه نگهداری، تامین علوفه، هزینه درمان و بهداشت تهیه کردید، به امید اینکه دام برای شما حداقل ۵ شکم بزاید تا چرخه اقتصادی شما با صرفه باشد. وقتی ثبات هزینه‌ها نباشد به‌خصوص در بخش تامین خوراک که ۷۵ درصد هزینه‌ها را در برمی‌گیرد، دام شما به جای ۵ شکم تنها ۲ شکم می‌زاید، از سیکل تولید خارج و به کشتارگاه فرستاده می‌شود. در این صورت شما ضرر سنگینی متحمل می‌شوید چرا که همه این هزینه‌ها برای تولید ۲ بره صرف شده، درحالی‌که باید بین ۵ بره سرشکن می‌شد. از این جهت ثبات قیمت لازمه موفقیت در صنعت دامپروری و تولید گوشت است.

شبانی درباره تفاوت چغندر علوفه‌ای نسبت به بقیه نهادهای دامی که رایج هستند اظهار کرد: برای برنامه‌ریزی با ثبات باید بدانیم کدام محصول به تولید بیشتری در اقلیم کشور ما منجر می‌شود یا با شرایط ما هم‌خوانی بهتری دارد.  چغندر علوفه‌ای  را به‌عنوان یک گیاه پاییزه می‌توانیم بکاریم و این زمانی است که زمین‌ها به قول معروف معطل کشت می‌‌مانند.

این پژوهشگر حوزه دام در  جهت مقایسه بین علوفه‌ها بیان کرد: هر ماده خوراکی فی نفسه با ماده خوراکی دیگر فرق می‌کند. ولی در مقایسه بین علوفه‌ها این فرصت‌ها هستند که نقش اصلی را تعریف می‌کنند. در شرایط جاری کشور چغندر علوفه‌ای می‌تواند چالش  پروتئین و انرژی را در جیره دام رفع کند. کمتر گیاهی داریم که ظرفیت تامین پروتئین و انرژی را باهم داشته باشد. حتی یونجه نیز در تامین انرژی نسبت به این محصول ضعیف‌تر است.

از نظر تامین پروتئین در مدیریت دام کاملاً ضعیف هستیم

شبانی گفت: مدیریت دام با تامین دو معیار برنامه‌ریزی می‌شود، اولا تامین انرژی، دوم تامین پروتئین. تامین انرژی همین موادی هستند که موجب فعالیت‌های فیزیولوژیکی می‌شود. از این نظر وضعیت ما خوب است؛ ولی از نظر تامین پروتئین کاملاً ضعیف هستیم. در کشور سهم پروتئین در هر کیلو جیره ۱۰ درصد است، درحالی‌که جیره مناسب برای دام و طیور باید حداقل ۱۵ درصد یا ۱۵۰ گرم در یک کیلو باشد.

آب متابولیک و فرصت انتقال آب به دام در مناطق محروم

شبانی با اشاره به خاصیت آب متابولیک و اهمیت آن در خوراک دام گفت: چغندر علوفه‌ای از ۱۵ درصد ماده خشک و ۸۵ درصد آب آن‌هم آب متابولیک تشکیل شده است. آب متابولیک با آبی که دام از جو یا رودخانه مصرف می‌کند متفاوت است. اگر چغندر علوفه‌ای را سیلو کنید و آبش را از دست ندهد، آب متابولیک در خوراک شکل گرفته است.

این کارشناس تغذیه دام و طیور ادامه داد: می‌توان نیاز حیوان به آب را نیز کاهش دهیم و این باعث می‌شود که آب متابولیک یا آب درجه یک و فیلتر شده به دام برسانیم. این همان موضوع انتقال آب مجازی است که باعث می‌شود کشورهای منطقه خریدار هندوانه ایرانی باشند. در حقیقت شما با حفظ آب متابولیک در علوفه می‌توانبد آب با کیفیت بالا را هنگام انتقال خوراک دام از یک مکان به مکان دیگر جابه‌جا کنید که فواید استراتژیک فراوانی دارد.

شبانی خاطر نشان کرد: زمان کشت چغندر علوفه‌ای هنگام پاییز است که مابقی محصولات کشت نمی‌شوند. از این جهت می‌توان به صورت دیم نیز محصول را کاشت.

دکتر مهدی غفاری کارشناس تولیدات گیاهی در پاسخ به  وضعیت دامداری کشور اظهار کرد: در شرایط امروزی دامدار برای تامین خوراک و نهاده تحت فشار است و هزینه‌های سنگینی می‌پردازد تا جایی که برخی از دامداران مجبور می‌شوند برای تامین علوفه چندین دام خود را بفروشند. پس ثبات در قیمت خوراک دام امری جدی است.

تقویت تولید نهاده دامی با چغندر علوفه‌ای کم آب خواه و عملکرد بالا

غفاری با اشاره به اهمیت نگرش دوباره و علمی به ظرفیت کشاورزی کشور برای تثبیت زنجیره نهاده‌های دامی بیان کرد: هم‌ اکنون چغندر قند که در خراسان رضوی سطح زیر کشت خوبی دارد برای خوراک دام نیز استفاده می‌شود. تفاله چغندر کارخانه، ملاس و حتی برگی که سرزنی  می‌شود در برخی جاها به‌عنوان  خوراک دام مصرف می‌شود؛ اما نکته مهم درباره درباره چغندر قند میزان قند بالای آن است تا حدی که اگر تعادل در جیره ایجاد نشود می‌تواند مشکل ساز شود.

در چنین شرایطی دامدار گزینه‌ای جز تعطیلی دامداری یا فروش قاچاق دام به خارج از کشور ندارد؛ ولی هنوز گزینه‌ای روی میز مانده که تا حد زیاد مغفول مانده.  گزینه‌ای که می‌تواند ورق را برای ثبات بازار گوشت قرمز تغییر دهد و نامش چغندر علوفه‌ای است.

غفاری متخصص زراعت در پاسخ به مقدار کاهش مصرف آب در کشت علوفه‌ای گفت: مقدار مصرف آب وابسته تعداد مرحله‌های آبیاری محصول است. اگر دوره آبیاری در مورد چغندر علوفه‌ای را ۱۰ یا ۱۲ روز  لحاظ کنیم. دوره ۱۸۰ روزه کشت را در نظر بگیرید چیزی حدود ۱۶ مرحله آب مصرف می‌شود، حدود ۳ یا ۴ دوره کمتر برای کشت چغندر علوفه‌ای آب لازم داریم که تقریباً نزدیک ۲۰ تا ۲۵ درصد مصرف آب کمتر می‌شود.