انگلیسی
واکسن کرونا نمادی از مفهوم اقتصاد اپیدمی است که درس‌هیا بزرگی برای بشر دارد.
پاژنیوز به نقل از بی‌بی‌سی ورلد، با گذشت فقط ۱۰ ماه از این هشدار تزریق نخستین واکسن‌های کرونا که توسط نام‌آورترین شرکت‌ها تولید شده‌اند، آغاز شده است. به‌همین‌دلیل تحلیلگران سرمایه‌گذاری پیش‌بینی کرده‌اند که حداقل دو شرکت تولیدکننده واکسن کرونا شامل شرکت آمریکایی مدرنا و شرکت آلمانی بایون‌تک که به همراه شریکش شرکت آمریکایی فایزر واکسن را تولید کرده است، در سال آینده از راه تولید و فروش واکسن میلیارد‌ها دلار سود خواهند کرد.
اما مشخص نیست که سازندگان واکسن واقعاً چه مقدار سود خواهند کرد. به لطف شرکت‌های متعددی که هزینه تولید واکسن را تأمین کرده‌اند و همینطور رقابت شرکت‌های متعدد در سراسر دنیا برای تولید واکسن کرونا، بعید به نظر می‌رسد که سود این شرکت‌های سازنده واکسن طولانی‌مدت باشد.
ساخت واکسن یک فوریت بود، برای همین دولت‌ها و اهداکنندگان کمک‌های خیریه به سرعت میلیارد‌ها دلار به پروژه تولید و آزمایش واکسن اهدا کردند. سازمان‌های خیریه مانند بنیاد گیتس و همینطور افرادی مانند مؤسس شرکت علی‌بابا، جک ما و دالی پترون یکی از ستاره‌های موسیقی کانتری، افرادی بودند که به درخواست شرکت‌ها برای تأمین بودجه تولید و آزمایش واکسن پاسخ مثبت دادند.
چه کسانی بودجه واکسن کرونا را تأمین کردند؟
رویهم‌رفته، در حدود ۶.۵ میلیارد پوند توسط دولت‌ها برای تهیه واکسن اختصاص داده شده است. سازمان‌های غیرانتفاعی در حدود ۱.۵میلیارد پوند برای تهیه واکسن هزینه کرده‌اند. دراقع سهم شرکت‌های تولیدکننده واکسن در سرمایه‌گذاری فقط ۲.۶میلیارد پوند بوده است و بسیاری از آن‌ها برای پروژه‌های خود به سرمایه‌گذاران خارج‌از‌شرکت وابسته بودند.
یک دلیل بسیار خوب وجود دارد برای اینکه شرکت‌های تولیدکننده واکسن خودشان روی پروژه‌های واکسن سرمایه‌گذاری نکردند و آن اینکه تولید واکسن به‌خصوص در زمان‌هایی که فوریت وجود دارد برای این شرکت‌ها سودآور نبوده است.
فرایند کشف واکسن بسیار زمان‌بر است و هیچ تضمینی برای موفقیت وجود ندارد. ازطرفی کشور‌های فقیر به مقادیر بالاتری از واکسن نیاز دارند که از عهده پرداخت هزینه‌های بالای آن برنمی‌آیند. ضمن‌آنکه واکسن فقط ۱ یا ۲ بار تزریق می‌شود. دارو‌هایی که افراد در کشور‌های ثروتمند مصرف می‌کنند و معمولاً به صورت دوز‌های روزانه مصرف می‌شود، برای این شرکت‌ها گردش مالی بزرگتری دارد.
شرکت‌هایی که شروع به ساخت واکسن برای بیماری‌هایی نظیر زیکا و سارس کردند ضرر زیادی کردند. از‌طرف‌دیگر، بازار واکسن آنفولانزا، که ارزش سالانه آن میلیارد‌ها دلار است، نشان می‌دهد که اگر کووید ۱۹ هم مانند آنفولانزا عمل کند و همیشه با ما بماند و هر سال نیاز داشته باشیم که برای پیشگیری از آن واکسن بزنیم، این واکسن برای شرکت‌هایی سودآور خواهد بود که مؤثرترین و ارزان‌ترین محصولات را تولید کنند.
آن‌ها بابت چه چیز پول می‌دهند؟
برخی شرکت‌های تولید واکسن نمی‌خواهند اینطور به نظر برسد که آن‌ها دارند از یک بحران جهانی سود می‌برند؛ به‌خصوص اکنون که بسیاری از هزینه‌های آن‌ها توسط شرکت‌های خارجی تأمین شده است. شرکت بزرگ دارویی آمریکا، جانسون و جانسون و شرکت انگلیسی آسترازنکا هر دو متعهد شده‌اند واکسن را به بهایی بفروشند که فقط هزینه‌های آن‌ها را پوشش دهد. به نظر می‌رسد واکسن آسترازنکا با قیمت هر دوز ۴دلار ارزان‌ترین واکسن باشد.
شرکت کوچک مدرنا که سال‌هاست که با تکنولوژی آر‌اِن‌اِی واکسن تولید می‌کند، قیمت بالاتری برای واکسن خود گذاشته که برای هر دوز رقمی در حدود ۳۷دلار می‌شود. این شرکت واکسن را به بهایی عرضه می‌کند که برای سهامدارانش نیز سودآور باشد (البته بخشی از قیمت بالای این واکسن صرف پوشش هزینه انتقال واکسن در دمای بسیار پایین می‌شود).
البته این‌ها به این معنی نیست که قیمت‌ها ثابت می‌مانند. شرکت‌های دارویی معمولاً بر اساس اینکه هر کشوری چقدر می‌تواند برای واکسن هزینه کند، قیمت‌های متفاوتی به کشور‌های متفاوت پیشنهاد می‌دهند. آسترازنکا قول داده فقط در «دوران همه‌گیری» قیمت خود را پایین نگه دارد. قیمت واکسن این شرکت با توجه به مسیری که بیماری در سال آینده طی می‌کند ممکن است بالاتر برود.
امیلی فیلد، رئیس تحقیقات دارویی اروپا در برکلی، می‌گوید: «درحال‌حاضر، دولت‌های کشور‌های ثروتمند حاضرند بهای زیادی برای واکسن پرداخت کنند، آن‌ها مشتاق‌اند هرچه زودتر به همه‌گیری خاتمه بدهند.» او می‌گوید اگر واکسن‌های بیشتری وارد بازار رقابت شوند این امکان وجود دارد که بهای واکسن‌ها نیز کاهش پیدا کند.
راسموس بک هنسون، رییس اجرایی شرکت اِرفینیتی، می‌گوید: «نباید انتظار داشت شرکت‌های کوچک دارویی، به‌خصوص شرکت‌هایی که تنها محصولشان واکسن است، در پی کسب سود از فروش واکسن نباشند.»
او می‌گوید: «این را در نظر داشته باشید که این شرکت‌ها خطرپذیری بالایی کردند، خیلی سریع کار را پیش بردند و سرمایه‌گذاری آن‌ها در بخش تحقیق و توسعه بسیار چشمگیری بوده است.»
او می‌گوید اگر می‌خواهیم انتظار داشته باشیم که این شرکت‌های کوچک در آینده نیز موفقیت کسب کنند باید به آن‌ها پاداش بدهیم. اما برخی استدلال می‌کند این بحران به قدری بحران انسانی بزرگی است که شرکت‌ها نباید به فکر تجارت باشند، به‌خصوص که بودجه آن‌ها نیز به کمک کمک‌های عمومی تأمین شده است.
آیا آن‌ها باید تکنولوژی خود را به اشتراک بگذارند؟
خطر بالای بیماری باعث شده برخی استدلال کنند شرکت‌های تولید واکسن کرونا باید تکنولوژی خود را در اختیار شرکت‌هایی در هند و آفریقای جنوبی بگذارند تا آن‌ها بتوانند در کارخانه‌های خود واکسن تولید کنند.
اِلن هوئن، رئیس گروه تحقیقاتی سیاست و قانون پزشکی، می‌گوید باید دریافت بودجه عمومی به صورت مشروط صورت می‌گرفت. «من فکر می‌کنم خیلی عقلانی نبود که دولت‌ها بدون شرط به شرکت‌های تولید واکسن پول دادند. در آغاز همه‌گیری شرکت‌های بزرگ دارویی علاقه زیادی نشان ندادند تا بخشی از مسابقه تولید واکسن باشند. آن‌ها فقط وقتی وارد رقابت شدند که دولت‌ها و آژانس‌ها قدم گذاشتند و قول دادند که بودجه تولید واکسن را تأمین کنند.»
بنابراین هوئن فکر می‌کند دلیل ندارد که شرکت‌های تولیدکننده واکسن به دنبال سود انحصاری برای خود باشند. «این نوآوری‌ها به دارایی خصوصی این سازمان‌های تجاری تبدیل شده و آن‌ها هستند که دسترسی به واکسن را کنترل می‌کنند و آن‌ها هستند که تصمیم می‌گیرند که تکنولوژی تولید واکسن در اختیار چه کسانی قرار بگیرد.»
آیا همه این‌ها به این معنی است که شرکت‌های داروسازی سود سرشار خواهند کرد؟
دولت‌ها و سازمان‌های چندجانبه همین حالا متعهد شده‌اند که میلیارد‌ها دوز از واکسن کرونا را با قیمت ثابت خریداری کنند. بنابراین، طی چند ماه آینده این شرکت‌ها سخت مشغول هستند تا در سریعترین زمان ممکن سفارش این کشور‌ها را تهیه کنند.
شرکت‌هایی که به کشور‌های بسیار ثروتمند واکسن می‌فروشند شاهد برگشت سرمایه خواهند بود. اما شرکت‌هایی مانند آسترازنکا که گفته‌اند فقط می‌خواهد هزینه‌های خود را پوشش دهند، سود نمی‌کنند. خیلی سخت است پیش‌بینی کنیم بعد از آنکه شرکت‌ها قرداد‌های اولیه خود را تأمین کردند، چشم‌انداز واکسن چه خواهد شد. به خیلی از عوامل بستگی دارد: اینکه ایمنی در افرادی که واکسن زده‌اند چقدر ماندگار باشد، چند واکسن موفق دیگر وارد رقابت شوند و آیا تولید و توزیع واکسن به راحتی انجام شود یا خیر.
امیلی فیلد معتقد است که پنجره فرصتی برای کسب سود «بسیار موقتی» است. حتی اگر پیشتازان واکسن مالکیت معنوی محصول خود را با دیگران به اشتراک نگذارند هم ۵۰ واکسن در سراسر جهان در مرحله آزمایش بالینی است که به زودی وارد بازار می‌شود. فیلد می‌گوید: «ظرف ۲ سال ۲۰ واکسن وارد بازار خواهد شد.» او فکر می‌کند در درازمدت واکسنی موفق است که شهرت بهتری کسب کند. یک واکسن موفق راه را برای فروش درمان‌ها یا سایر محصولات کووید باز می‌کند.
راسموس می‌گوید در آینده احتمالاً دولت‌ها بودجه‌ای را برای همه‌گیری‌ها در نظر خواهند گرفت، درست مانند بودجه‌ای که برای دفاع از کشور کنار می‌گذارند که البته امیدوارند که هرگز مجبور به استفاده از آن نباشند.
یکی از دلایل موفقیت واکسن‌های مدرنا و بایون‌تک استفاده آن‌ها از تکنولوژی نوین تولید واکسن است که به واسطه آر‌اِن‌اِی صورت می‌گیرد. بایون‌تک قبل از کار بروی واکسن کووید ۱۹ روی واکسن سرطان پوست کار می‌کرد. مدرنا نیز در حال تولید واکسنی برای سرطان تخمدان بود.
