بانوی پارسی برای اثبات نقش تاثیر گذار خود در ساخت ایران امروز بی‌نیاز ازحمایت است؛ ولی هرگاه درعرصه نقش‌افرینی وارد شده با هزاران تردید و مانع روبه‌رو شده و شواهد جامعه نشان میدهد خطر این به حاشیه کشاندن  می‌تواند زمینه‌ساز تحولات پیش‌ بینی نشده باشد.

پاژ نیوز | با وجود افزایش آگاهی و گسترش آموزش عالی زنان و ساختارهای شرعی و حقوقی قانونی ایجابکننده عاملیت سیاسی آنها در ایران، عاملیت زنان در عرصه سیاست محدود است و لذا به نظر میرسد زنان جهت ورود به این حوزه با موانعی رو به رو هستند.

در دنیای کنونی از عاملیت در قلمرو سیاست، به عنوان یکی اززیربنا و بنیاد توسعه سیاسی کشورها یاد میشود. «در ادبیات توسعه سیاسی، عاملیت و مشارکت، دموکراسی و برابری مفهومسازی شده است و این مفاهیم به عنوان اصول برگشتناپذیر توسعه سیاسی و اجتماعی قلمداد میشود.

اما باید توجه داشت که عاملیت سیاسی زنان در جامعهنیازمند رشد آگاهی و دانش آنهاست که به طور کلی میتوان به دو نقطه عطف به عنوان سرآغاز آن در جهان اشاره کرد: در وهله اول، وقوع انقلاب صنعتی و رشد تغییرات در سطح جهان بود که باعث شد، شیوههایسنتیکسبوکار تغییرپیدا کند و دفاع از حقوق زنان مرسوم گردد.به طوری که زنان با وقوع انقلاب صنعتی با ماشینهای جدید و در کارخانه به کار مشغول شدند. علاوه بر این،حضور زنان در کارخانهها به آنها احساسیاز هویتجمعیرا بخشیدکه پیشترنمیتوانستندآن را تجربه کنند. کسانیکه نقطه اتصال خود را جنسیتخویشمیدانستندو میخواستندحقوق مبتنیبر آن را از جامعه دریافتکنند.در وهله دوم، وقوع جنگ جهانی اول بود که پس از آن زنان توانستند به حق رای دست یابند و بدین ترتیب مسیر برای حضور آنها در حوزه عمومی هموارتر شد

براساس دادههای تاریخی در دست، میتوان گفت احترامی که برایزنان در ایرانقائل میشدند و موقعیتی که برا آنها در نظر میگرفتند، به نسبت سایر ممالک همعصر خود، بهتر بوده است. برای مثال میتوان به این موارد اشاره کرد: پوران خاتون، مادر حسن میمندی مشهور به حسنک وزیرکه مشاور فرزندشدر امر وزارت بود.

ترکان خاتون، همسر ملکشاه سلجوقی، از زنان توانای تاریخ ایران که در مسائل سیاسی مشاور همسرش بود و بسیاری از زنان دیگر تاریخ ایران که در عرصه سیاست حضور داشتهاند.درخشانتر از این موارد، درپیروزیانقلاب اسلامی است کهبانوان دوشادوش مردان و با حضورخود در تمام صحنهها نقش آفرینبودندو حتی فراتر از این مورد، در اکثر انتخابات سهم زنان رایدهنده از مردان بیشتر است و چه بسا بسیار پر شورتر از مردان در مقام رایدهندگی ظاهر میشوند ولی در سطوح بالاتر حضور و مشارکتشان در واقع سازگار و همخوان با حضور و مشارکت مردان نیست. آنچه در تمامی وقایع گفته مورد توجه است این مسئله است که چرا زنان در تمامی رخدادها نقشی تبعی و پیرو و یا پشت صحنه داشتهاند؟ چرا خود به تنهایی و بدون حضور مردان اقدامات مثمر ثمری در عرصه سیاست انجام ندادهاند و همواره در حاشیه و یا حتی پشت سر مردان به فعالیت خودادامه دادهاند؟

چرا زنان در تمامی رخدادها نقشی تبعی و پیرو و یا پشت صحنه داشتهاند؟

علاوه بر این، با رواج رویکردهای فمینیستی متعدد، زنان موقعیت، جایگاه و نقش خود را مورد بازاندیشی قرار دادند.در اینعرصه زنان ایرانیاز اینبازاندیشیبیبهره نبودهاند وآنها نیز در مسیرتجدیدحیاتفکریخود گامهایی برداشتهاند؛ بدین معنا که در این فرایند توسعه فرهنگی و انتقال به جامعه بازاندیشانه مدرن، در مورد نقشهای اجتماعی مختلف خود تأمل کردند. در جامعه مذکور نقش زنان عمدتأ به نقشهایی در درون خانواده محدود نمیشود و از مهمترین نقشهای یک زن در این شرایط جدید، نقش سیاسی او است.

اهمیت ایننقش در عصر جدید و همراهی آن با دو مسئله دیگر مبین آن است که در ایران باید عاملیت سیاسی زنان و به ویژه وجه مشارکت سیاسی آنها رخ دهند و سطح این عاملیت و مشارکت تنها محدود به شرکت در انتخابات نباشد:مسئله اول به این امر اشاره دارد که طی چند دهه گذشته زنان جامعه ایران تحولاتی را از سر گذراندهاند. با افزایش آگاهی و گسترش آموزش عالی، آنها توانمندیهای خود را ارتقا دادهاند. همچنین سطح بازاندیشی آنها نسبت به نقشهای مادری و همسری صرف و ماندن در خانه و پرداختن به امورات خانواده، بالا رفته و خود را مستحق حضور در عرصه عمومی بهویژه سپهر سیاست میدانند.

مسئله دوم مربوط به بستر و زمینه عاملیت سیاسی زنان در جامعه به لحاظ شرعی و حقوقی –قانونی در جامعه مهیا شده است. چنانکه به کرات در تاریخ اسلام مواردی وجود دارد که زنان بزرگی همچون حضرت خدیجه، حضرت فاطمه و حضرت زینب و دیگر بانوان مسلمان با مشارکت فعال در صحنههایی که ضرورت مییافت، از طریق خطابه، مبارزه و حمایت از مقام رسالت و امامت و ولایت، نقشهای موثری ایفا میکردند. علاوه بر این، در اصل بیستم قانون اساسی چنین آمده است: همهافراد ملت اعم از زنو مرد یکسان در حمایت قانونقرار دارند و از همه حقوق انسانی ،سیاسی ،اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند و اصل بیستو یکمنیز دولت را بر تضمینحقوقزن در تمامجهاتبا رعایت موازیناسلامی موظف کرده است.

بر این اساس، علیرغم افزایش آگاهی و گسترش آموزش آنها و مهیا بودن بستر و زمینه بروز عاملیت سیاسی، کنشگریآنان در عرصه سیاست محدود استو به لحاظ سیاسی و مدیریتی در فضایی نابرابر با مردان به سر میبرند؛ زیرا زنان در مقیاسهایی مانند نسبت درصدی کرسیهای مجلس در اختیار آنها، نسبت درصدی زنان مدیر در مجموعه مدیران کشور، نسبت درصدی زنان متخصص و حرفهای در مجموعه شاغلان متخصص کشور و نسبت درصدی سهم زنان از درآمد تحققیافته، اوضاع مناسبی نیست و در خصوص دسترسی به ساخت قدرت، بسیار ضعیف هستند .

به عبارتی به نظر میرسد که سطح حضور و عاملیت زنان در سپهر سیاست در ایران در حال حاضر پایین است.بر این اساس، با وجود این مسئله که ممکن است فهم و درک زنان از عاملیتسیاسیمتفاوت باشد۱ولیآنها برای تحقق این عاملیتبا چالشهاییمواجه هستند. بنابراین آنچه مقاله حاضر قصد مطالعه آن را دارد این سوال است که زنان چرا به رغم وجود ساختارهایایجابکننده مشارکت سیاسی آنچنان که بایدد مشارکت سیاسی متنوعیندارند یا عاملیت سیاسیحداقلی دارند؟ به عبارت دیگر، بر پایه فهم زنان موانع پیشروی آنها برای ورود به سپهر سیاست کدامند؟

به نظر میرسد چنانچه در دو حوزه بررسی ذهنیت مردان نسبت به ورود زنان به عرصه سیاست و ارائه راهکارهایی جهت تقویت فرهنگی مبتنی بر پذیرش حضور زنان در سپهر سیاست پژوهشهایی صورت گیرد، تا حد زیادیمیتواند در زمینه بهبود ورود زنان به میدان قدرت راهگشا باشد.

نویسنده: زینب مرادی نژاد