انگلیسی
عدم حق‌آبه کشاورزی روستای قره سنگی را وارد گردابی از مشکلات کرده که بررسی شرایط آن چرخه ویرانگری از تغییر جمعیت و اکوسیستم منطقه شرق خراسان را در ذیل فشار خشکسالی آشکار می‌کند.
پاژ نیوز | از سد دوستی در مسیر جاده که به پایین سرازیر می‌شوی نخستین روستا با نام قره سنگی در فاصله چند کیلومتری سد خودنمایی می‌کند. با اینکه سد دوستی از سال ۱۳۸۵ دیگر خروش و هیجان سرریز شدن آب از خروجی سد را به نمایش نگذاشته و اکنون نیز تنها ۱۶ درصد ظرفیت ۱ میلیارد و ۲۵۰ میلیون مترمکعبی خود آب دارد، باز هم تماشای رنج کم‌آبی بر چهره مردمان روستای قره سنگی در ۳ کیلومتری سد سخت و باور نکردنی است. شاید یگانه دلیل آن ارزش ذاتی آب باشد که تنها در هنگام نبود آن احساس می‌شود.
حق آبه مهمترین مطالبه مردم قره سنگی
اهمیت وجود آب در این منطقه کوچک به‌حدی است که در فاصله تنها حدود ۱۵ کیلومتری، دیگر این گونه مشکلات گریبانگیر معاش و زندگی اهالی بومی نیست و اثرات بی‌توجهی آن می‌تواند بر منطقه شرق خراسان عواقب عقیمی بگذارد. از این جهت مسئولان روستای قره سنگی مشکلات خود را با خبرنگار تسنیم در میان گذاشته و مهمترین مطالبه خود را نبود حق‌ابه عنوان می‌کنند.
پاسیاران عضو شورای قره سنگی در پاسخ به علت سرسبزی سمت مرز ترکمنستان و برهوت بودن سمت مرز ایران اظهار کرد: در این منطقه شغل دامداری رایج است و گوسفند زیادی وجود دارد که در نتیجه چرای آنها علف به گل دهی نمیٰ‌رسد و چرخه رشد خود را برای سال بعد به انجام نمی‌رساند؛ ولی در آن سمت مرز ترکمنستان گوسفندی برای چرا وجود ندارد و منطقه سرسبز باقی مانده است.
امسال هیچ برداشتی از کشت دیم نداشتیم
پاسیاران با اشاره به سابقه سرسبزی این منطقه خاطرنشان می‌کند: در زمان‌های قدیم در اطراف روستا قره سنگی جنگل پسته کوهی بود. هم اکنون نیز در ارتفاعات حدود ۶ کیلومتر دورتر پسته کوهی دیده می‌شود. در گذشته این منطقه برق و گاز نبوده و البته هنوز هم این روستا گازکشی نشده است. مردم در نبود این موارد مجبور به استفاده از هیزم برای گرمایش بودند و در نتیجه جنگل و سرسبزی منطقه در طول زمان از بین رفته است. هم اکنون کشت‌وکار قره سنگی به صورت کشت دیم گندم، جو و هندوانه است و زمانی که کشت مزارع به صورت آبی بود، محصولات ما گندم، جو و خربزه بود. متاسفانه امسال هیچ برداشتی از کشت دیم نیز نداشتیم و همان بذر اولیه برای کشت را هم از دست دادیم.
عضو شورای قره سنگی با اشاره به مشکل عدم حق‌آبه برای کشاورزی بیان کرد: متاسفانه درحالی‌که روستا در پایین دست سد دوستی قرار گرفته و ۱۰۰ هکتار هم زمین داریم؛ ولی مجوزی برای برداشت آب از خروجی سد برای کشاورزی نداریم. چرا که محل تقسیم آب در فاصله دورتری بعد از سد است و اجازه نصب پمپ با برداشت آب از رودخانه به ما داده نمی‌شود. اگر این صد هکتار زمین به صورت کشت آبی زنده شود؛ به‌طور مستقیم می‌تواند برای ۱۰۰ نفر اشتغال ایجاد کند. برآورد ما برای تامین نیاز آب ۱۰۰ هکتار زمین حدود ۳ لیتر آب در ثانیه است. ما درخواست داریم جهاد کشاورزی نیز به ما کمک کند تا سیستم‌های آبیاری ما را ارتقا دهد یا با ارائه تسهیلات به ما کمک کند.
وی اضافه کرد: روستای قره سنگی در مجاورت آبی است که برای ترکمنستان و پایین دست رها می‌شود. اگر مقداری این دبی را افزایش دهند می‌تواند از همین مکان به ما نیز آب‌رسانی کنند. ما نیازی به کانال نداریم و کافی است پمپ نصب کنیم.
بیش از یکسال خوراک یارانه‌ای دام دریافت نکردیم
این عضو شورا از عدم حمایت از دامداران در ۱۸ ماه اخیر نیز گلایه و بیان کرد: در طی ۱۸ ماه گذشته هیچ حمایتی از طرف جهاد کشاورزی بابت علوفه دام به دامداران ما نشده است. در سال قبل تقریبا ۱۰ هزار راس دام داشتیم که امسال تنها ۵ هزار راس داریم. بر اثر خشکسالی و مشکلات مردم مجبور شدند تا دام خود را بفروشند. خوراک یارانه‌ای دام از پارسال به ما داده نشده است. گویی می‌گویند سهمیه‌ای برای سرخس در نظر گرفته نشده است و ما نیز نمی توانیم به شما نهاده بدهیم. همین موضوع باعث می‌شود که دام نیز از دست برود.
روستائیان قره سنگی مستندات حق آبه خود را ارائه دهند
محمد علی نعمت نژاد, معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در پاسخ به وضعیت بررسی حق‌آبه بومیان منطقه پس از احداث سد گفت: هنگام احداث هر سدی حق‌آبه بومیان منطقه و مسیر آب نیز مشخص می‌شود. نخستین کار برای شروع این فرآیند ارائه مستندات از طرف متقاضیان است. از این نظر هرگونه اسناد و مستندات مثبته و قاعده عرف محلی و غیره که لازم بوده در همان زمان احداث و راه‌اندازی سد مورد بررسی قرار گرفته است و بر همان اساس نیز حق‌آبه خود را، اگر آبی موجود باشد، تحویل می‌گیرند.
نعمت نژاد درباره حق‌آبه روستای قره سنگی نیز بیان کرد: با این وجود اگر این عزیزان نیز مستنداتی دارند، به شرکت آب منطقه‌ای ارائه کنند تا مورد بررسی قرار گیرد. اگر این دوستان در کنار هیررود کشاورزی داشته باشند اسناد حق‌آبه نیز خواهند است و به‌عنوان مثال نام آنها در دفاتر جزء جمع ثبت شده است. کافی است نماینده روستا به اداره منابع آب شهرستان سرخس مراجعه بفرمایند تا از حق بررسی هرگونه مستندات و راهنمایی لازم برخوردار شوند، در ادامه این اداره ارجاع آن را به ستاد انجام خواهد داد تا در دفتر حقوقی و آب‌های سطحی بررسی شود و پاسخ نهایی خود را دریافت کنند.
از قره سنگی تاکنون درخواست حق آبه نداشتیم
امیر سالکی مدیر بهره‌برداری سدهای آب شرب خراسان رضوی نیز تصریح کرد: ما در دفتر حقوقی در آب منطقه‌ای خراسان رضوی چندین نوبت حق‌آبه‌ها را بررسی کردیم و کتابچه‌ها را به‌روز کردیم. ولی از قره سنگی تاکنون درخواستی نداشتیم. اراضی کشاورزی که ما از سد دوستی آبیاری می‌کنیم از بند شیر تپه به سمت پایین دست است و تاکنون، در این ۱۸ سال که سد دوستی ساخته شده، در جهت آبیاری اراضی بالادست این منطقه (شیر تپه) هیچ برنامه‌ریزی نشده است.
محمدعلی رهنما، مدیر جهاد کشاورزی سرخس نیز درباره عدم توزیع نهاد دامی به سرخس در سال گذشته اظهار کرد: بعد از مردمی سازی یارانه‌ها در خرداد سال گذشته عملا یارانه بخش دام در نهادهای دامی حذف شده وبه جای آن دولت در جهت حمایت از دامداران برای موفقیت در شرایط جدید و قیمت روز «دامدار کارت» را صادر کرده است. در این راستا بالغ بر ۲۶ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱ پرداخت تسهیلات دامدار کارت به دامداران شهرستان سرخس داشتیم.
آمادگی جهادکشاورزی برای کنستانتره یارانه دار به روستائیان قره سنگی
رهنما درباره وضعیت توزیع نهادها گفت: سرخس تنها شهرستانی که با استفاده از ظرفیت تشکل‌ها و تعاونی‌ها نهاده را در نزدیک‌ترین محل به دامدار در قالب شرکت‌های تعاونی، و بعضا در داخل خود روستا توزیع می‌کند. روستای قره سنگی نیز یکی از همین مقاصد بوده که از طریق تعاونی روستایی میلاد سنگر زیر پوشش قرار گرفته است. بنابراین هر زمان که شورا و دهیار با دامداران هماهنگی می‌کردند، لیست تهیه می‌شده و کنسانتره یارانه‌‌دار در اختیار این عزیزان قرار می‌گرفته است. ما آمادگی کامل داریم تا در صورت اعلام نیاز دهیار یا شورا ظرف همین هفته توسط تعاونی روستایی میلاد سنگر نهاده را با اختلاف قیمت ۳ تا ۴ هزار تومان کمتر از قیمت کف کنسانتره آزاد در بازار، در روستا تخلیه کنیم.
امسال تنها ۷۸ میلی‌متر نزولات داشتیم
مدیر جهاد کشاورزی سرخس درباره مشکلات کشت دیم بیان کرد: بهترین راه حمایت از کشت دیم به‌ویژه در ۴ سالی که با خشکسالی مواجه هستیم استفاده از خدمات بیمه است. بارندگی نیز در چند سال گذشته از میانگین شهرستان سرخس نیز کمتر بوده است. میانگین شهرستان سرخس ۱۶۰ میلی‌متر بوده که در سال گذشته ۶۸ میلی‌متر و امسال نیز تنها ۷۸ میلی‌متر نزولات داشتیم. این عدد بسیار پایینی برای منطقه سرخس است. در اراضی آبی با تامین آب رطوبت لازم برای زراعت تهیه می‌شود؛ اما کشت دیم هیچ‌گونه رطوبتی در زمان دانه‌بندی گندم و جو که در منطقه کشت می‌شود فراهم نمی‌کند.
وی افزود: در راستای کمک‌های که مدیریت بحران استان در این شرایط داشته، درصورتی که امسال نیز اعتباراتی ابلاغ شود، به روستاهایی که در حوزه دیم آسیب بیشتری دیدند تسهیلات خواهیم داد.
رهنما با اشاره به شرایط سخت در خشکسالی و اثر آن بر دامداری تصریح کرد: تعداد دام در حدود ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده است. در حوزه روستاهایی که وابسته به اراضی دیم هستند و دام آنها نیز تحت تاثیر کشت دیم است، درواقع بیش از ۶۰ درصد علوفه آنها از طریق مراتع دیم تامین می‌شود. عمدتا این دامداران تنها در طول سه ماه زمستان اقدام به تغذیه دستی و صرف هزینه برای علوفه دام می‌کنند. مابقی خوراک دام از طریق همین مزارع دیم یا پَس‌چر مزارع دیم تامین می‌شود. با بروز خشکسالی عملا تمام فشار تامین تغذیه دام برعهده دامدار قرار گرفته و باید هزینه بیشتری پرداخت کنند. در نتیجه برای تامین این اختلاف هزینه تحمیلی مجبور به فروش دام می‌شوند.
اگر حق آبه قره سنگی گرفته شود باغات پسته را احیا می‌کنیم
رهنما باتوجه‌به موضوع حق‌آبه روستای قره سنگی عنوان کرد: اگر نمایندگان و مسئولان روستا بتواند حق‌ابه را پیگیری کنند ما برنامه حمایتی خاصی برای توسعه باغات پسته در نظر داریم و به احیای آن کمک خواهیم کرد. در این منطقه باغات پسته عملکرد خوبی دارد و از این جهت می‌تواند یک منبع درآمد دائم برای آنها ایجاد کند تا از این وضعیت خارج شوند.
وی در پاسخ به مصرف آب باغات پسته نسبت به زراعت اظهار کرد: مصرف باغ پسته به نسبت کمتر و حتی تا یک سوم مصرف زراعی است و با همین حجم رطوبت در طول سال می‌توان نتیجه خوبی گرفت. البته این نیاز به مشارکت اهالی منطقه دارد و امید اینکه با کاهش خشکسالی بتوانیم با کمک یکدیگر از این وضعیت سخت خارج شویم.
قابل ذکر است برای اثبات حق‌آبه می‌توان به اسناد عادی و رسمی همچون فروش و نقل و انتقال اراضی، اسناد مشارکت در حیازت و مالکیت آب، دفاتر جزء جمع، پروانه حفر و بهره‌برداری یا ماده ۱۸ قانون توزیع عادلانه آب استناد کرد.
در صورت عدم وجود آب در این منطقه یا عدم حمایت مسئولان نهادهای مختلف خواه‌ناخواه موج مهاجرت را تجربه خواهیم کرد و چه بسا انتخاب مقصد مهاجرت بسیاری از این اهالی، شهر مشهد باشد که در نتیجه شاهد جمعیت بیشتر در حاشیه شهر و در نهایت مصرف هزینه زندگی شهری به‌ویژه مصرف آب بیشتر در مشهد خواهیم بود. در ادامه نیز فشار مضاعفی بر منابع تامین آب مشهد موجب مشکلات بیشتر در حوزه آب‌ریز و مهاجرت مضاعف خواهد شد.
یکی از مهمترین عناصری که می‌تواند این چرخه خطرناک را کُند یا حتی متوقف کند اقدام جدی شهروندان مشهد در مصرف آب به‌صورت بهینه است. بنابراین اگر امروز شما نیز صدای گلایه مردم قره سنگی را می‌شنوید، در هر کجا که هستید، به‌ویژه در شهر مشهد، می‌توانید با صرفه‌جویی در مصرف آب موجب شادی و سرسبزی مزارع آنها شوید.
منتشر شده در خبرگزاری تسنیم
